Đa thai là tình trạng trong một lần mang thai và có nhiều hơn 1 thai nhi, thường gặp nhất là song thai,…
Song thai có tỷ lệ vào khỏang 1/100 – 1/150 lần sanh và có 2 dạng. Song thai cùng trứng (hiếm hơn – khỏang 1/250 lần sanh): phát triển từ một trứng thụ tinh bởi một tinh trùng, nhưng trong quá trình phát triển thì chia làm 2 thai, song thai dạng này sẽ sinh ra 2 bé hòan tòan giống nhau về hình dạng bên ngoài, kiểu gen di truyền và có cùng giới tính. Song thai khác trứng là 2 trứng thụ tinh bởi 2 tinh trùng khác nhau và phát triển đồng thời thành 2 thai, tỷ lệ có 2 trứng cùng rụng trong một chu kỳ gia tăng với việc dùng các loại thuốc kích thích rụng trứng. Trong những người có dùng phương pháp hỗ trợ sinh sản, có khỏang 25-30% là song thai (tam thai chiếm khỏang 5%). Hai bé có thể có cùng hay khác giới tính, hình dạng và kiểu gen di truyền tương tự như 2 anh em ruột của 2 lần sinh khác nhau.
Song thai dù ở dạng nào, cũng được xếp là thai kỳ có nhiều nguy cơ bệnh lý cho mẹ và cả cho con.
Nguy cơ cho mẹ:
– Sảy thai: nguy cơ có thể gấp đôi thai kỳ bình thường. Thường khi 1 trong 2 thai bị hư, do các sản phẩm thóai hóa từ thai, nhiều khả năng thai thứ hai cũng bị hư tiếp sau đó một thời gian (cũng có khi thai còn lại vẫn tiếp tục phát triển thành 1 đơn thai, thai chết tự tiêu đi hay trở thành “xác ướp” và sẽ được “tống” ra ngòai trong cụôc sanh; người ta đã tính được có khoảng 50% trường hợp song thai có tình trạng này).
– Sanh non: chiếm tỷ lệ khỏang 50%, khi tuổi thai càng nhỏ, khả năng sống của trẻ càng thấp và khả năng bệnh lý càng gia tăng. Thời gian mang thai trung bình của song thai vào khỏang 35 tuần (thai đủ tháng tính từ 38-41 tuần, sanh non khi sinh trước 37 tuần; khi sinh non trước 32 tuần, khả năng sống của thai nhi rất thấp vì phổi chưa đủ trưởng thành).
– Sanh khó: có thể do ngôi thai bất thường hay do tình trạng bụng quá to gây rối lọan cơn gò tử cung làm cuộc sanh tiến triển bất thường (thường là kéo dài).
– Mất máu nhiều khi sanh (băng huyết sau sanh): do tổn thương đường sinh dục khi sanh, hay do tử cung đã làm việc quá sức khi mang thai và trong cuộc sinh, nên sau sanh không còn đủ sức để co bóp tốt, giúp cho cơ chế cầm máu sau sinh. Tình trạng đa ối thường gặp trong song thai cũng thúc đẩy khả năng băng huyết.
– Bệnh lý trong thai kỳ: nhiều bệnh lý có thể gặp, thường nhất là tình trạng tiền sản giật (phù, tiểu ra đạm và cao huyết áp). Khi tiền sản giật nặng nề hay có sản giật (tiền sản giật và cơn co giật), có khi phải chấp nhận lấy thai ngay để cứu mẹ, bất chấp khả năng sống của thai. Nhau bong non cũng thường gặp, đây là tình trạng cấp cứu cho cả mẹ lẫn con, tiên lượng con thường rất xấu, khi xử trí chậm mẹ có khi phải mất cả tử cung, không còn khả năng sanh tiếp tục).
Nguy cơ cho con:
– Sức khỏe kém do tình trạng sinh non: khả năng con bị ngạt hay thở kém do phổi chưa đủ trưởng thành, cũng như khả năng bệnh tật sẽ cao, trẻ nhiều nguy cơ bị các bệnh nhiễm trùng và vàng da nặng nề trong giai đoạn sơ sinh. Tử vong do sinh non là nguyên nhân hàng đầu trong tử vong của song thai.
– Dị tật thai: thường gấp đôi thai bình thường, đặc biệt là khi có song thai cùng trứng. Dạng dị dạng phức tạp nhất là song thai dính, do trứng khi phân đôi thành hai và phát triển thành 2 thai, nhưng chưa đạt được sự tách đôi hòan hảo. Loại này thường phải mổ sanh (khi không phát hiện được trước chuyển dạ, có khả năng gây vỡ tử cung khi cố cho sanh bình thường), cũng như việc xử trí cho bé rất khó khăn.
– Tình trạng truyền máu giữa 2 thai: do tình trạng phân bố mạch máu giữa 2 thai, có tình trạng môt thai được tập trung nhiều dinh dưỡng trong khi thai còn lại được ít hơn. Tình trạng này có thể đưa đến một thai bị suy dinh dưỡng, có thể đi đến chết trước khi sanh.
Để phòng ngừa các nguy cơ:
– Nên phát hiện song thai sớm nhằm xác định rõ loại song thai và có hướng theo dõi cùng giải quyết kịp thời, có hướng dẫn bà mẹ trong chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt cho phù hợp.
– Siêu âm sớm trong 3 tháng đầu thai kỳ có khả năng phát hiện song thai 1 hay 2 buồng ối vào khỏang 75%, trong khi siêu âm trễ hơn tỷ lệ này chỉ còn khỏang 50% hay ít hơn nữa.
– Nếu như trong một thai kỳ bình thường, một bà mẹ khỏe mạnh và đủ cân chỉ cần tăng khỏang 8-12kg, thì một trường hợp song thai cần khỏang 18-20kg, và đặc biệt cần thêm nhu cầu canxi và sắt nhiều hơn bình thường.
– Lịch khám thai các trường hợp này cũng cần thường xuyên hơn, đặc biệt vào các tháng cuối nhằm phát hiện sớm những nguy cơ cho mẹ và thai nhi; cần gia tăng thông tin tư vấn, đặc biệt báo trước các nguy cơ và dấu hiệu nguy hiểm để bệnh nhân biết lúc nào cần nhập viện theo dõi.
Trước đây, đã có lúc chúng ta nghe báo động về tình hình phụ nữ Trung quốc dùng các phương pháp kích thích rụng trứng nhằm tăng khả năng sinh đôi, để đối phó với chính sách sinh một con của chương trình dân số của Trung quốc. Việc lạm dụng này có khi đẩy sức khỏe mẹ vào tình trạng nguy cấp và có khi cũng không có được những đứa con khỏe mạnh như ý.
Hai bé trong một lần sanh, sẽ làm gia tăng niềm vui cho bố mẹ và người thân, nhất là khi cả 2 bé đều khỏe mạnh. Tuy nhiên, nguy cơ bệnh tật cho cả mẹ và con, cũng theo đó mà gia tăng, cần phải gia tăng sự cẩn trọng trong theo dõi thai kỳ nhằm hạn chế phần nào bất lợi và để niềm vui làm bố mẹ được trọn vẹn.
Ths.Bs Đặng Lê Dung Hạnh – BV Hùng Vương
